Laçında yeni siyasi reallıq: Azərbaycan, Türkiyə və Pakistan Zirvəsi

2025-ci ilin 28 mayında – Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranmasının 107-ci ildönümündə – Laçın şəhərində baş tutan Azərbaycan, Türkiyə və Pakistan liderlərinin Zirvə görüşü yalnız diplomatik bir hadisə deyil, regionda formalaşmaqda olan yeni geosiyasi nizamın rəsmi elanıdır. Prezident İlham Əliyev, Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan və Baş nazir Məhəmməd Şahbaz Şərifin iştirakı ilə keçirilən bu görüş, üç strateji tərəfdaş ölkə arasında əməkdaşlığın yeni mərhələyə keçdiyini nümayiş etdirdi.

Zirvə görüşünün məkan olaraq məhz Laçında – işğaldan azad edilmiş ərazidə keçirilməsi olduqca simvolik və məqsədli idi. Bu addım, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün de-fakto və de-yure şəkildə tanınmasının, beynəlxalq platformalarda yeni postmünaqişə statusunun qəbulunun bariz ifadəsidir.

Azərbaycan bu görüşlə beynəlxalq ictimaiyyətə mesaj verdi: müharibədən sonra yaranmış reallıqlar dəyişməzdir və işğaldan azad olunmuş ərazilər artıq sabitliyin, inkişafın və beynəlxalq əməkdaşlığın mərkəzinə çevrilib. Laçın, bu mənada yalnız coğrafi deyil, həm də geosiyasi mərkəzə çevrilməkdədir.

Azərbaycan–Türkiyə–Pakistan əməkdaşlığı artıq ənənəvi dostluq münasibətlərindən çıxaraq, sistemli, qarşılıqlı strateji maraqlara söykənən ittifaq modelinə çevrilir. Bu ittifaqı gücləndirən əsas sütunlar bunlardır:
Mədəni və dini yaxınlıq – ortaq tarix, dil və İslam dəyərləri üzərində formalaşan güclü sosial bağlar.
Hərbi əməkdaşlıq – hər üç ölkə birgə hərbi təlimlər, müdafiə sənayesi əməkdaşlığı və təhlükəsizlik sahəsində geniş planlar qurur.

Siyasi həmrəylik – Dağlıq Qarabağ və Kəşmir məsələlərində qarşılıqlı dəstək, beynəlxalq tribunalarda ortaq mövqelərlə çıxış.

Yeni nəqliyyat və enerji dəhlizləri – Zəngəzur dəhlizi, Cənub-Qərb nəqliyyat xətləri və enerji resurslarının paylaşımı ilə bağlı ortaq layihələr.

Bu mənada Pakistanın baş naziri Şahbaz Şərifin  “Bəxtimiz gətirib ki, Azərbaycan və Türkiyə kimi qardaşlarımız var. Siz dağ kimi arxamızda dayanmısınız” deməyi təsadüfi deyil.

Bu üçtərəfli format, tədricən türk-İslam dünyasında yeni bir inteqrasiya modelinin konturlarını yaradır. Bu model Qərb və Şərq blokları arasında alternativ güc mərkəzi kimi irəli çıxır.

Zirvə görüşü eyni zamanda Ermənistan və onun regional havadarları üçün də ciddi mesaj xarakteri daşıyır. Azərbaycanın müharibədən sonrakı mərhələdə təşəbbüsü əlinə alması, öz ərazi bütövlüyünü faktiki olaraq tam bərpa etməsi və bu zəmin üzərində regional əməkdaşlıq platforması yaratması Ermənistana açıq şəkildə bildirir: sülhə gəlmək alternativsizdir.
Bununla yanaşı, görüş, Cənubi Qafqazda artıq 3+3 formatına alternativ kimi çıxış edə biləcək daha konkret və effektiv üçtərəfli ittifaqın mümkünlüyünü də nümayiş etdirir.

Bugünkü dünyada çoxqütblü sistemin formalaşdığı, güc balanslarının yenidən cızıldığı bir mərhələdə, Azərbaycan–Türkiyə–Pakistan əməkdaşlığı mədəni kimlik, suverenlik və qarşılıqlı maraqlar üzərində qurulmuş yeni əməkdaşlıq modelinin mümkünlüyünü sübut edir.

Nəticə etibarilə Laçın Zirvə görüşü, Azərbaycanın diplomatik manevr qabiliyyətinin, regional təşəbbüskarlığının və strateji müttəfiqlik imkanlarının real nəticəsidir. Bu görüş təkcə bir siyasi tədbir deyil, həm də yeni dövrün, yeni siyasi düzənin bələdçisi kimi tarixə düşəcək.

Azərbaycan artıq Cənubi Qafqazın iştirakçısı deyil – aparıcı, lider ölkəsidir.
Və bu liderliyin tarixi artıq Bakıda, Ankarada və İslamabadda yazılır.

Elnarə Akimova,
Milli Məclisin deputatı