"Xəbərin məzmununda sensasiya doğuran detallar varsa, feyk olma ehtimalı yüksəkdir" - Qoşqar Bəylərov

"Sosial mediada informasiya kirliliyi yanlış, qeyri-dəqiq və ya yanıltıcı məlumatların müxtəlif platformalarda sürətlə yayılmasıdır. Bu, xüsusilə sosial medianın sürətli, əlçatan və geniş auditoriya imkanları ilə daha da güclənir".

Bu fikirləri Ankara Universitetinin doktorantı, Bakı Dövlət Universitetinin müəllimi, sosial media mütəxəssisi Qoşqar Bəylərov Redaktor.az-a sosial mediada informasiya kirliliyi mövzusunda danışarkən bildirdi.

Onun sözlərinə görə, informasiya kirliliyi bilərəkdən və ya bilmədən baş verə bilər:

"Bəzən məlumatların tam araşdırılmadan paylaşılması, bəzən də məqsədli şəkildə ictimai rəyin manipulyasiyası üçün dezinformasiyaların yayılması bu problemin əsas səbəbləridir. Sosial mediada istifadəçilər çox vaxt xəbər mənbələrini yoxlamadan və ya məzmunun həqiqiliyinə əmin olmadan məlumatları paylaşır, nəticədə həqiqətə uyğun olmayan məlumatlar qısa müddətdə milyonlarla insana çata bilir. Bu kirlilik fərdlərin dünyagörüşünə, cəmiyyətin məlumatlılıq səviyyəsinə və hətta sosial münasibətlərə zərər vurur. İnformasiya kirliliyi həmçinin ictimai panika, çaşqınlıq və sosial qütbləşməyə səbəb ola bilər. Belə bir mühitdə doğru və etibarlı məlumatların tapılması çətinləşir, insanlar arasında məlumata qarşı inamsızlıq yaranır. Buna görə də sosial mediada informasiya kirliliyi müasir dövrün ən ciddi problemlərindən biri kimi qəbul edilir və bu vəziyyət media savadlılığının artırılmasını, məlumatların düzgün şəkildə idarə olunmasını tələb edir".

Q.Bəylərov həmçinin saxta (feyk) xəbərlərin qarşısının necə alına biləcəyi barədə də fikirlərini bölüşdü:

"Feyk xəbər həqiqətə uyğun olmayan və ya yanıltma məqsədi ilə qəsdən hazırlanmış yanlış məlumatdır. Bu cür xəbərlər insanları aldatmaq, manipulyasiya etmək və ya müəyyən maraqlara xidmət etmək üçün yayılır. Feyk xəbərlərin qarşısını almaq üçün həm fərdi, həm də sistemli yanaşmalar tələb olunur. İlk növbədə, hər bir istifadəçi mediada təqdim olunan məlumatlara tənqidi yanaşmalı və onları paylaşmazdan əvvəl həqiqiliyini yoxlamalıdır. Sosial media platformalarında yayılan xəbərlərin doğruluğunu qiymətləndirmək üçün istifadəçilər mənbənin etibarlılığına diqqət etməlidirlər. Əgər bir xəbər qeyri-rəsmi mənbədən gəlirsə və ya məzmununda sensasiya doğuran, emosional və ya təxribat xarakterli detallar varsa, bu cür məlumatların feyk olma ehtimalı yüksəkdir. İnsanlar faktların yoxlanılmasına xüsusi diqqət ayırmalıdırlar. Bunun üçün müxtəlif fakt-yoxlama platformalarından və vasitələrindən istifadə etmək faydalıdır. Eyni zamanda şəkil və ya video məzmunlarla qarşılaşarkən onların manipulyasiya edilmiş ola biləcəyini nəzərə alaraq, həmin vizualları digər mənbələrdə axtarmaq və doğruluğunu təsdiqləmək lazımdır".

Mütəxəssis bildirdi ki, feyk xəbərlərin qarşısının alınmasında media savadlılığı böyük rol oynayır.

"Cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrində, xüsusən də gənc nəsil arasında rəqəmsal media ilə davranış qaydaları, informasiya təhlükəsizliyi və düzgün xəbər mənbələrini tanımaq bacarığı aşılanmalıdır. Maarifləndirmə kampaniyaları, təlimlər və seminarlar vasitəsilə insanlara feyk xəbərlərin yaratdığı təhlükələr izah edilməli, həqiqi və manipulyasiya olunmuş məlumatı fərqləndirmə yolları öyrədilməlidir. Bundan əlavə, sosial media platformalarının özlərinin feyk xəbərlərə qarşı daha ciddi tədbirlər görməsi zəruridir. Bu tədbirlərə avtomatik yoxlama alqoritmlərinin təkmilləşdirilməsi, şübhəli məzmunların işarələnməsi və həqiqi mənbələrin ön plana çıxarılması daxildir. Feyk xəbərlərin qarşısını almaq fərdlərin məsuliyyətli davranışı, texnoloji həllər və maarifləndirici təşəbbüslərin birgə tətbiqi ilə mümkündür. İnformasiyanın düzgün idarə olunması və cəmiyyətin məlumatlılıq səviyyəsinin artırılması bu problemin həllində əsas rol oynayır", - deyə Q.Bəylərov bildirdi.

Sevinc İBRAHİMZADƏ