Süni intellekt müəllimlik peşəsini sıradan ÇIXARACAQ?

"Son dövrlər texnoloji yeniliyin müəllimlik peşəsini sıradan çıxaracağı, süni intellektin müəllimliyi əvəz edəcəyini yazırlar.
Bəli, hər bir yeni dövrdə bir çox köhnə peşələr sıradan çıxır".

Redaktor.az xəbər verir ki, bunu təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirib.

O, süni intellektin müəllimləri tamamilə əvəz edə bilməməsinin bir neçə əsaslandırılmış səbəbini qeyd edib:

"Birincisi insani əlaqə və emosional zəkadır. Müəllimlər, sadəcə dərs öyrədən deyil, həm də şagirdləri ilə emosional və sosial əlaqə quran, onların ehtiyaclarını, duyğularını anlayan və onlara uyğun dəstək verən şəxslərdir. Emosional zəka, empatiya və motivasiya kimi bacarıqlar süni intellekt üçün təkrarlanması çətin olan xüsusiyyətlərdir. Məsələn, şagirdin dərsdə maraqsız görünməsi və ya özünü kənarlaşdırması zamanı müəllim onu dəstəkləyərək motivasiyasını artırır, ona fərdi diqqət yetirir və emosional ehtiyaclarına cavab verir. Süni intellekt belə halları tam anlamayaraq doğru dəstək verə bilməz".

Ekspertin sözlərinə görə, ikinci səbəb adaptasiya və yaradıcılıqla bağlıdır:

"Müəllimlər dərs zamanı müxtəlif metodlar tətbiq edərək şagirdlərin fərqli öyrənmə tərzlərinə uyğunlaşa bilirlər. Məsələn, vizual, eşitmə və ya praktiki öyrənmə tərzi olan şagirdlərə fərqli yanaşmalar tələb olunur. Süni intellekt, müəyyən modellərə və verilənlərə əsaslanaraq fərdiləşdirilmiş tədris təqdim etsə də, şagirdlərin öyrənmə tərzlərinə spontan adaptasiya olmaqda hələ kifayət qədər çevik deyil".

Kamran Əsədov bildirib ki, burada dəyərlərin və etik tərbiyənin də yeri var:

"Müəllimlər, akademik biliklərin ötürülməsindən əlavə, şagirdlərə etik prinsipləri, dəyərləri və sosial bacarıqları da öyrədirlər. Müəllimlər şagirdlərə empatiya, dürüstlük, əməkdaşlıq, məsuliyyət kimi dəyərləri birbaşa davranışları ilə nümayiş etdirir və onların öyrənilməsini təmin edirlər. AI isə belə dəyərləri təbliğ etməkdə və nümunə olmaqda məhduddur, çünki o, yalnız verilən məlumatlar əsasında işləyir və etik seçimlərdə insan qədər təcrübəli və çevik deyil".

Ekspert digər bir səbəbin problemlərin həlli və münaqişələrin idarə edilməsi ilə bağlı olduğunu vurğulayıb:

"Sinifdə şagirdlər arasında müxtəlif münaqişələr, anlaşılmazlıqlar və sosial problemlər meydana çıxa bilər. Müəllimlər bu cür halları empatiya, ədalət və təcrübə ilə idarə edərək təhlükəsiz və öyrədici bir mühit yaradırlar. Süni intellekt, belə problemləri həll etmək üçün əvvəlcədən proqramlaşdırılmış qaydalar və məlumatlar əsasında qərar verir, lakin bu yanaşma hər zaman insani dəyərlər və anlayışlarla uyğun gəlməyə bilər. Belə hallarda Süni intelekktin qərarları mexaniki və qeyri-adaptiv ola bilər".

Onun fikrincə, bütün şagirdlər üçün eyni məhsuldarlıq və effektivlik də vacib səbəbdir:

"Süni intellekt əsasən müəyyən məlumatlar üzərində işləyir və bu məlumatlara əsasən qərarlar qəbul edir. Lakin hər bir tələbə unikaldır və bəzən fərdi yanaşma tələb edir. Məsələn, bəzi tələbələr emosional çətinliklər, xüsusi öyrənmə ehtiyacları və ya sosial-maddi problemlər yaşayır. Müəllimlər, fərdi yanaşma ilə tələbələrin ehtiyaclarını qarşılaya bilir, onlara xüsusi diqqət yetirərək dəstəkləyir. Süni intellekt isə belə halları anlamaq və uyğun yanaşma göstərməkdə məhdudiyyətlərlə üzləşir".

Təhsil eksperti beynəlxalq təcrübə və tədqiqatların da əhəmiyyətindən bəhs edib:

"Müxtəlif beynəlxalq təcrübələr və tədqiqatlar da süni intellektin müəllimləri tam əvəz edə bilməyəcəyini göstərir. Məsələn, McKinsey & Company tərəfindən aparılmış tədqiqat göstərir ki, süni intellekt tədris materiallarının hazırlanması və qiymətləndirilməsi kimi sahələrdə faydalı olsa da, şagirdlərə fərdi dəstək vermək, sosial bacarıqları inkişaf etdirmək və fərdi ehtiyacları müəyyən etməkdə kifayət qədər effektiv deyil. Digər tərəfdən, UNESCO-nun 2023-cü ildə apardığı tədqiqatlar da süni intellektin təhsildə yalnız dəstəkləyici rol oynaya biləcəyini vurğulayır, amma müəllimlərin yerini tam əvəz edə bilməyəcəyini bildirir.

Beləliklə deyə bilərəm ki,Süni intellekt müəllimlərin bəzi funksiyalarını asanlaşdırmaq və tədris prosesini daha effektiv hala gətirmək üçün mühüm bir vasitə ola bilər. Lakin müəllimlərin emosional, etik və sosial bacarıqlarını, yaradıcılıqlarını və adaptasiya qabiliyyətlərini əvəz etmək hələ mümkün deyil. Təhsil yalnız bilik ötürməklə kifayətlənmir, o həm də insani əlaqələr, dəyərlər və həyat üçün vacib bacarıqların inkişaf etdirilməsi prosesidir. Buna görə də süni intellektin təhsildə müəllimlərin rolunu tamamilə əvəz etməsi çox çətindir".

Sevinc İBRAHİMZADƏ