Dünyada indiyə qədər yayılmış qlobal XƏSTƏLİKLƏR

Tarix boyu bəşəriyyət müxtəlif qlobal xəstəliklərlə üzləşmişdir. Bu xəstəliklər təkcə insanların sağlamlığına deyil, həm də cəmiyyətlərin iqtisadiyyatına və sosial quruluşuna böyük zərər vurmuşdur. Qlobal xəstəliklər infeksiya yayılmasının coğrafi hüdudlarını aşaraq böyük miqyasda insan həyatını təhlükə altına qoyan xəstəliklərdir. Onlar çox vaxt yüksək ölüm nisbətinə və sürətlə yayılan epidemiyalara səbəb olur. 

Redaktor.az xəbər verir ki, bu yazıda tarix boyunca dünyada ən çox yayılmış və böyük təsir göstərmiş qlobal xəstəliklərə nəzər salacağıq. Qlobal xəstəliklər

Qara ölüm

Qara ölüm XIV əsrin ortalarında Avropada yayılmış bubon vəba epidemiyasıdır. Təxminən 75-200 milyon insanın həyatına son qoyan bu epidemiya Avropa əhalisinin təxminən üçdə birini məhv etdi. Qara ölüm Asiyadan Avropaya ticarət yolları vasitəsilə gəldi və sürətlə yayıldı. Əhalinin kütləvi ölümü iqtisadiyyatın zəifləməsinə, kənd təsərrüfatı məhsuldarlığının azalmasına və sosial strukturların dağılmasına səbəb oldu. Bütün bunlar Avropanın mədəni və iqtisadi inkişafına böyük təsir göstərdi.

İspan qripi

İspan qripi 1918-1919-cu illərdə dünya miqyasında yayılan və təxminən 50 milyon insanın ölümünə səbəb olan bir qrip pandemiyası idi. Bu pandemiya Birinci Dünya Müharibəsi ilə eyni vaxtda baş verərək insanların zəifləmiş immun sistemlərini daha da zəiflətdi. İspan qripi, xüsusilə gənc və sağlam insanları daha çox təsirləndirdi və dünya əhalisinin təxminən üçdə birini yoluxdurdu. Bu pandemiya səhiyyə sistemlərinin gücləndirilməsinin və qlobal xəstəliklərin qarşısının alınmasının vacibliyini bir daha göstərdi.

QİÇS

QİÇS (Qazanılmış İmmun Çatışmazlığı Sindromu) ilk dəfə 1980-ci illərdə tanındı və sürətlə qlobal bir epidemiyaya çevrildi. HİV virusunun səbəb olduğu bu xəstəlik immun sistemini zəiflədir və müxtəlif infeksiyalara qarşı müqaviməti azaldır. QİÇS dünyanın müxtəlif bölgələrində milyonlarla insanın həyatına son qoymuş və cəmiyyətlərin sosial və iqtisadi strukturuna dərin təsir göstərmişdir. QİÇS epidemiyası qlobal səhiyyə siyasətində yeni strategiyaların və müalicə metodlarının inkişafına səbəb olmuşdur.

Ebola

Ebola virusu ilk dəfə 1976-cı ildə tanınmış və əsasən Afrika qitəsində yayılan ölümcül bir xəstəlikdir. Ebola yüksək ölüm nisbəti ilə xarakterizə olunur və insanlara təmas yolu ilə keçir. Bu xəstəlik, xüsusilə Qərbi Afrikada böyük epidemiyalara səbəb olmuş və minlərlə insanın həyatına son qoymuşdur. Ebola virusu qlobal səhiyyə sistemlərinin hazırlıqsızlığını bir daha üzə çıxarmış və beynəlxalq əməkdaşlığın vacibliyini göstərmişdir. Ebola epidemiyaları səhiyyə infrastrukturunun gücləndirilməsi və sürətli reaksiya strategiyalarının inkişaf etdirilməsi üçün çağırışlar yaratmışdır.

Zika virusu

Zika virusu ilk dəfə 1947-ci ildə tanınmış və əsasən tropik bölgələrdə yayılmışdır. Bu virus ağcaqanadlar vasitəsilə insanlara keçir və xüsusilə hamilə qadınlarda ciddi problemlərə səbəb olur. Zika virusu 2015-2016-cı illərdə Latın Amerikasında geniş yayılaraq, yenidoğulmuşlarda mikrosefali və digər nevroloji problemlərə səbəb olmuşdur. Bu epidemiyanın yayılması qlobal səhiyyə sistemlərinin çevikliyinin və yenilikçi həllərin inkişaf etdirilməsinin vacibliyini bir daha göstərmişdir.

COVID-19

COVID-19 2019-cu ilin sonlarında Çində ortaya çıxan və qısa müddət ərzində bütün dünyaya yayılan bir koronavirus infeksiyasıdır. Bu pandemiya milyonlarla insanın ölümünə və qlobal iqtisadiyyatın ciddi şəkildə zəifləməsinə səbəb olmuşdur. COVID-19 sosial və iqtisadi həyatın demək olar ki, hər aspektinə təsir edərək yeni normaların yaranmasına səbəb olmuşdur. Pandemiya səhiyyə sistemlərinin gücləndirilməsinin, sürətli testlərin və vaksinlərin inkişaf etdirilməsinin vacibliyini bir daha göstərmişdir. COVID-19 pandemiyası qlobal əməkdaşlığın və birgə səylərin əhəmiyyətini ön plana çıxarmışdır.

Qlobal xəstəliklərlə mübarizədə elmi araşdırmaların və məlumatın yayılmasının əhəmiyyəti böyükdür. Elmi araşdırmalar xəstəliklərin yayılma yollarını və müalicə metodlarını anlamağa kömək edir. Qlobal məlumat yayılması isə insanları məlumatlandırmaq və profilaktik tədbirlərin alınmasını təşviq etmək üçün vacibdir. Səhiyyə təşkilatları media və təhsil müəssisələri bu prosesdə mühüm rol oynayır. Gələcək qlobal xəstəliklərin qarşısını almaq üçün elmi araşdırmaların və məlumatın yayılmasının davam etdirilməsi vacibdir.