Mikrometeoritlərin təsirləri nəticəsində Ayın nadir “atmosferi” yaranıb
ABŞ-dən olan astronomlar Apollon missiyalarından qaya nümunələrində aşkar ediblər ki, Ayın son dərəcə nadir qaz və toz qabığı çoxlu sayda mikrometeoritlərin Yerin təbii peykinin səthi ilə davamlı toqquşması sayəsində bir neçə milyard ildir mövcud olub.
Redaktor.az xəbər verir ki, bu barədə Massaçusets Texnologiya İnstitutunun (MIT) mətbuat xidməti məlumat yayıb.
“Biz düşən mikrometeoritlərin buxarlanmasının Ay atmosferi üçün əsas maddə mənbəyi olduğuna dair hərtərəfli sübut əldə etdik. Ayın səthi 4,5 milyard ildir ki, oxşar təsirlərə məruz qalıb və bu təsirlərin tezliyi bu müddət ərzində Ayın sabit ekzosferini saxlamaq üçün kifayət qədərdir”, - deyə universitetin mətbuat xidməti tərəfindən sitat gətirilən MİT dosenti Nikol Ni bildirib.
Uzun müddət astronomlar Ayın tamamilə havasız bir göy cismi olduğuna inanırdılar, lakin 1980-ci illərdə elm adamları Yerin təbii peykinin son dərəcə zəif qaz və toz qabığı ilə əhatə olunduğuna dair sübutlar aşkar etdilər. Alimlərin Ayın atmosferi və ya ekzosferi adlandırdıqları bu qaz və toz təbəqəsinin xüsusiyyətlərini öyrənmək üçün LADEE zondu 2013-cü ilin sentyabrında buraxılıb.
Onun topladığı məlumatlar göstərirdi ki, Ayın atmosferi onun səthinə düşən mikrometeoritlərin buxarlanması, eləcə də günəş küləyinin maddə ilə qarşılıqlı təsiri ilə iki yolla doldurula bilər. Bu kəşf hər bir prosesin Ayın qaz və toz qabığının əmələ gəlməsinə və doldurulmasına töhfəsini öyrənməkdə böyük maraq doğurdu, lakin indiyədək planetşünaslar bu cür ardıcıl məlumat əldə edə bilməyiblər.
Onlar Ayın ekzosferində iki qələvi metalın, rubidium və kaliumun kifayət qədər çox atomunun olduğunu gördükdən sonra bu problemi həll edə bildilər. Onların izotoplarının nisbəti günəş küləyi maddəsi və mikrometeoritlər üçün əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir ki, onların parçaları, tədqiqatçıların fikrincə, Ayın torpağının yuxarı təbəqələrində qorunmalıdır.
Bu ideyanı rəhbər tutan elm adamları Apollon proqramının missiyaları ilə Yerə qaytarılan on müxtəlif Ay maddə nümunəsinin izotop tərkibini təhlil etdilər və onların hamısında qeyri-adi yüksək səviyyədə ağır rubidium-87 və kalium-41 atomlarının olduğunu aşkar etdilər. Tədqiqatçıların fikrincə, torpaq nümunələrinin izotop tərkibinin bu xüsusiyyəti yalnız o halda izah edilə bilər ki, Ay atmosferindəki maddənin böyük əksəriyyəti günəş küləyinin təsiri altında deyil, mikrometeoritlərin təsiri nəticəsində yaranıb.
“İzotop tərkibindəki fərqlər mikrometeoritlər düşən zaman qələvi metal atomlarının çoxunun Ayın ekzosferində qalması, günəş küləyinə məruz qaldıqda isə onların əhəmiyyətli hissəsinin kosmosa qaçması ilə bağlıdır. Bizim cari hesablamalarımıza görə, mikrometeoritlər Ay atmosferinin ümumi kütləsinin ən azı 70%-ni, günəş küləyi isə qalan 30%-ni və ya daha az hissəsini təşkil edir", - deyə Ni yekunlaşdırıb.
Turan İSMAYIL
Bizi Telegram-da izləyin...
