Mars planeti haqqında 8 FAKT

Mars Günəş sisteminin dördüncü planeti olaraq, qırmızı rəngi və əsrarəngiz xüsusiyyətləri ilə diqqət çəkir.

Redaktor.az xəbər verir ki, bu yazıda Mars planeti haqqında 8 maraqlı faktı geniş şəkildə təqdim edəcəyik. 

1. Marsın fiziki xüsusiyyətləri

Mars adını Roma mifologiyasındakı müharibə ilahından alır, bu da onun qırmızı rənginin savaş və qüvvət simvolu kimi görülməsinə səbəb olur. Diametri təxminən 6,779 kilometr olan Mars Yerin təxminən yarısı qədərdir, bu da onu Günəş sisteminin yeddinci ən böyük planet edir. Yerlə müqayisədə Marsın cazibə qüvvəsi daha zəifdir, yalnız Yerin cazibəsinin təxminən 38%-ni təşkil edir. Marsın atmosferi karbon dioksiddən (CO2) ibarətdir. Bu atmosfer Yerdəki kimi möhkəm bir sera effekti yaratmaq üçün kifayət qədər qalın deyil, bu da Marsın ümumiyyətlə çox soyuq olmasına səbəb olur. Gecə və gündüz temperatur arasındakı fərq çox böyük ola bilir, gündüz 20°C-ə qədər isti, gecə isə -73°C-ə qədər soyuq ola bilər. Marsın qırmızı rəngi dəmir oksidin (pas) bol olduğu toz və qayalardan gəlir. Bu günəş işığını qızıl və qırmızı tonlarda əks etdirir, planetə xas görünüş verir. Mars iki kiçik peyki olan Phobos və Deimos tərəfindən orbitə alınır. Bu peyklər asteroidə bənzər strukturlara sahibdirlər.

2. Marsın iqlimi və hava hadisələri

Marsın iqlimi Yerdəkindən xeyli fərqlidir və planetin incə atmosferi ilə şərtləndirilir. Mars üzərində qlobal toz fırtınaları tez-tez baş verir və bəzən bütün planeti örtə bilər. Bu toz fırtınaları Marsın səthindəki qızıl tozun atmosferə qalxmasına səbəb olur və günəş işığını əngəlləyərək planetin temperatur dinamikalarını dəyişdirir. Marsın qütb bölgələrində qar və buz da var, lakin bu su buzundan daha çox quru buzdan (karbon dioksid buzundan) ibarətdir. Qış aylarında qütblərin birində quru buz qalın bir qat halında toplanır və sonra yaz gəldikdə buxarlanır. Mars həm quru buz fırtınaları, həm də "şəfəq hadisələri" kimi tanınan atmosferik optik təzahürlərə ev sahibliyi edir. Bu şəfəq hadisələri Günəş küləklərinin Marsın atmosferi ilə qarşılıqlı təsiri nəticəsində yaranır və gözəl, parlaq rənglər yaradır. Ancaq Marsın atmosferi səbəbilə bu hadisələr Yerdəkilər qədər parlaq deyil.

3. Marsda su

Marsın keçmişində suyun mövcudluğuna dair dəlillər var. NASA və digər kosmik agentliklərin apardığı araşdırmalar Marsın səthində qədim dəniz və çay yataqlarının izlərini aşkar edib. Bu Marsın keçmişdə daha isti və nəmli bir iqlimə sahib olduğunu göstərir. Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) və Mars Express kimi kosmik missiyalar Marsın səthində və altında buzlaşmış suyun olduğuna dair dəlillər topladılar. Marsın qütb bölgələrindəki qalın buz qatları suyun mövcudluğunun ən aydın göstəricilərindən biridir. Bununla birlikdə, Marsın bugünkü şəraitində maye suyun uzun müddət mövcud olması çətindir, çünki atmosfer buxarlanma səbəbilə maye suyun tez buxarlanmasına səbəb olur. Marsın səthində və altında maye suyun mövcudluğu həyatın mövcud olması üçün zəruri olan şərtlərdən biridir. Bu səbəbdən, Marsın keçmişində həyatın olub-olmadığı araşdırılır.

4. Marsın kəşfi

Marsın kəşfi onilliklər boyu davam edən bir macəra olub və bu günə qədər bir çox kosmik missiya həyata keçirilib. 1960-cı illərdən başlayaraq Marsa bir sıra avtomatik kosmik gəmilər göndərilib. Viking layihəsi 1970-ci illərdə Marsın səthini araşdıran ilk missiyalardan biri oldu və Marsın səthindən ən yaxşı görüntüləri təmin etdi. 2000-ci illərin başlanğıcında Mars Exploration Rovers (Spirit və Opportunity) və daha sonra Curiosity roveri Marsın geologiyasını, atmosferini və mümkün su izlərini daha dərin araşdırdı. Bu roverlər Marsın keçmişdə daha yaşanıla bilər bir yer olmasına dair əlavə dəlillər topladılar. Marsın kəşfi insanlığın uzaq qonşusunu daha yaxşı anlamağa və gələcəkdə insan missiyaları üçün zəmin hazırlamağa yardım edir. Özəlliklə, suyun mövcudluğu və həyat üçün potensial şərait gələcək araşdırmalar üçün əsas maraq dairələrindən birini təşkil edir.

5. Marsda potensial həyat

Marsda həyatın olub-olmaması sualı elm adamlarını və kosmik araşdırmaları uzun müddətdir məşğul edən əsas mövzulardan biridir. Marsın səthi və altında suyun mövcudluğu həyat üçün potensial şəraitin olmasına işarə edir. Bununla birlikdə, həyatın varlığı üçün lazım olan digər faktorlar da nəzərə alınmalıdır, məsələn, orqanik maddələrin mövcudluğu və qoruyucu bir atmosfer. Curiosity roverinin araşdırmaları Marsın keçmişdə mikrobik həyat üçün uyğun şəraitə sahib olduğunu göstərən dəlillər tapıb. Bu Marsın qədim dövrlərində maye suyun və beləliklə, həyatın mövcud olmasını mümkün edən kimyəvi mühitə sahib olduğunu göstərir. Bu günə qədər Marsda mövcud həyatın dəlilləri tapılmayıb, lakin gələcək missiyalar, həyat izlərini axtarmaq üçün daha mürəkkəb alətlər və metodlarla təchiz ediləcək.

6. İnsanların Marsa səyahəti

İnsanların Marsa səyahəti uzun müddətdir elm və fantastikanın sevimli mövzusu olub. NASA və SpaceX kimi təşkilatlar insanları Marsa çatdırmaq üçün konkret planlar hazırlayır. Elon Musk'ın SpaceX şirkəti Marsa insan göndərməyi hədəfləyən Starship kosmik gəmisini inkişaf etdirir. Bu missiya insanların Marsa uçuşunu, orada yaşamasını və işləməsini təmin edəcək texnologiyaların və infrastrukturların inkişaf etdirilməsini tələb edir. Marsın qeyri-sabit iqlimi, atmosferi və cazibə qüvvəsinin aşağı olması kimi çətinliklər bu missiyanın qarşısında duran əsas problemlərdən biridir. Bununla birlikdə, bu cür missiyalar insanlığın kosmosda yaşayıb işləmək qabiliyyətini genişləndirmək üçün zəruri addımlardır.

7. Marsın peykləri

Marsın iki kiçik peyki var: Phobos və Deimos. Bu peyklər ölçüləri və forması ilə asteroidlərə bənzəyir və Marsın cazibə qüvvəsi tərəfindən tutulmuş olmaları mümkündür. Phobos Marsa daha yaxın yerləşir və Deimosdan daha böyükdür. Hər iki peyk Marsın ətrafında sürətlə dönür və onların yaranışı və təkamülü ilə bağlı bir çox suallar hələ də cavabsızdır. Bu peyklərin öyrənilməsi Marsın və Günəş sisteminin erkən tarixi haqqında əlavə məlumatlar təqdim edə bilər. Misal üçün, Phobosun yüksək sürətdə Marsa doğru spiral bir yolda irəliləməsi, nəticədə bir gün planetlə toqquşacağı proqnozlaşdırılır. Bu kosmik hadisələrin dinamikasını anlamaq üçün qiymətli bir nümunə təqdim edir.

8. Marsın gələcəyi və insanlığın rolu

Marsın gələcəyi insanlığın kosmik araşdırmalarda əldə edəcəyi irəliləyişlərlə sıx bağlıdır. Marsa insan missiyaları planetin daha dərin öyrənilməsini və uzunmüddətli yaşayış üçün potensialın araşdırılmasını təmin edəcək. Bu, həmçinin, kosmik yaşam dəstək sistemlərinin və kosmik yaşayış mühitlərinin inkişafı üçün əsas təşkil edir. Marsın terraformasiyası, yəni onun insan yaşamı üçün daha əlverişli bir mühitə çevrilməsi fikri də araşdırılır. Bu, nəzəriyyədə atmosferin qalınlaşdırılması, istixana qazlarının artırılması və suyun sərbəst buraxılması yolu ilə həyata keçirilə bilər. Ancaq bu cür layihələr texnoloji və ekoloji cəhətdən böyük çətinliklər təqdim edir və etik məsələləri də gündəmə gətirir. Marsın gələcəyi, həmçinin Günəş sistemindəki digər planetlər və asteroidlərlə olan münasibətlərini də əhatə edəcək. Marsın araşdırılması kosmosda həyatın mövcudluğu haqqında suallara cavab tapmaq, kosmik mühitdə insan sağlamlığının qorunması və kosmosda uzunmüddətli yaşayış strategiyalarının inkişafı üçün vacibdir.

Mars planeti haqqında bu 8 fakt kosmik araşdırmaların hələ də çox geniş və həyəcanverici bir sahə olduğunu göstərir. Gələcəkdə Mars və onun sirrli dünyası haqqında daha çox məlumat öyrənəcəyimizə şübhə yoxdur. Bu araşdırmalar, həmçinin insanlığın öz planetimiz olan Yer və onun ekosistemi haqqında daha dərin anlayış qazanmasına kömək edəcək.