Süni intellekt hava proqnozlarında səhvlərə yol verir - Alimlər AŞKARLADI
Neyroşəbəkələr artıq dəqiq qısamüddətli hava proqnozları verə bilir. Lakin Çikaqo Universiteti, Nyu York Universiteti və Santa Kruzdakı Kaliforniya Universitetinin alimlərinin apardığı yeni araşdırma göstərib ki, bu cür modellər hava fəlakətlərinə “kordur”.
Redaktor.az xəbər verir ki, tədqiqat "Proceedings of the National Academy of Sciences" (PNAS) jurnalında dərc olunub.
Müəlliflər müəyyən ediblər ki, neyron şəbəkələrə əsaslanan süni intellekt təlim məlumat dəstində olmayan hadisələri proqnozlaşdırmaq iqtidarında deyil. Bu o deməkdir ki, süni intellekt 5-ci kateqoriya qasırğalar, həddindən artıq quraqlıqlar və görünməmiş daşqınlar kimi nadir, lakin dağıdıcı hadisələri “qaçır”.
Çikaqo Universitetinin geofizika üzrə dosenti və tədqiqatın müəlliflərindən biri Pedram Hassanzadə deyib ki, AI modelləri elmdə heyrətamiz nailiyyətdir, lakin onlar sehrli deyil:
"Biz onlardan cəmi bir neçə ildir istifadə edirik və inkişaf üçün hələ də böyük potensial var".
Süni intellektlə hava proqnozu modelləri ChatGPT ilə oxşar şəkildə işləyir: onlar tarixi məlumatlardan öyrənir, nümunələri müəyyənləşdirir və proqnoz təklif edirlər. Eyni zamanda, superkompüterlər tələb edən ənənəvi modellərdən əhəmiyyətli dərəcədə sürətli və enerjiyə qənaətlidirlər.
Problem ondadır ki, AI görmədiyini təxmin edə bilmir. Bunu yoxlamaq üçün tədqiqatçılar modeli 2-ci kateqoriyadan yuxarı qasırğalar haqqında məlumat olmadan öyrədiblər və daha sonra ondan əslində 5-ci kateqoriyalı qasırğaya səbəb olan hava şəraitinin inkişafını proqnozlaşdırmağı “xahiş ediblər”. Nəticə: model qasırğanı inamla “az qiymətləndirib”. Bu cür səhvlər təhlükəlidir: qasırğa lazımi səviyyədə qiymətləndirilməsə, böyük insan və infrastruktur itkiləri mümkündür.
UChicago-da tədqiqatçı olan həmmüəllif Yongqiang Sun deyib: "O, fırtınanın gəldiyini bilirdi, lakin hər dəfə ən çoxu 2-ci Kateqoriya fırtınasını proqnozlaşdırdı".
Bununla belə, tədqiqatın ümidverici nəticələri də var: əgər neyron şəbəkənin təlim dəstində oxşar hadisələr, hətta dünyanın başqa bir bölgəsində də olsa, model dəqiq proqnoz verə bilir. Məsələn, model Sakit okean fırtınalarının yaddaşında olsaydı, güclü Atlantik qasırğasını proqnozlaşdıra bilərdi.
“Bu, ümid verir: neyron şəbəkələri dünyanın bir hissəsində nadir hadisəni tanıya bilər, əgər onlar başqa bir yerdə oxşar bir şey görüblərsə”, - Hassanzadə qeyd edib.
Alimlər əmindirlər ki, nadir, lakin dağıdıcı hadisələri proqnozlaşdırmaq üçün süni intellektlə fizikanı birləşdirmək lazımdır. Perspektivli yanaşmalardan biri aktiv öyrənmədir, burada süni intellekt ənənəvi modellərə təlim üçün əlavə ekstremal hadisə ssenariləri yaratmağa kömək edir.
Turan İSMAYIL
Bizi Telegram-da izləyin...
