Ermənistan SSRİ Ali Sovetinin Qarabağ qərarı, hələ də qüvvədədir - Tofiq Zülfüqarovdan AÇIQLAMA

Azərbaycanın keçmiş xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarovun Redaktor.az-a müsahibəsini təqdim edirik:

- Mnatsakanyan görüşlərdə əldə edilmiş anlaşmaların bəzi nəticələrini yaxında göstərə biləcəklərini açıqladı. Sizcə, hansı nəticələrdən söhbət gedə bilər və ya açıqlanacaq məqamlar indiyə qədər tam gizli aparılan prosesə hansı formada təsir edə bilər?

- Mnatsakanyan danışıqların sadəcə ermənilərin mövqeyinə sərf edən hissələrini açıqlaya bilər. Amma bu açıqlamalar təsadüfi verilmir. Ermənistana real və substantiv danışıqlara qayıtması üçün Azərbaycan və beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən təzyiqlər olunur. Ermənilərsə təbii ki, bundan qaçır. Hesab edirəm ki, ictimaiyyətə açıqlanacaq detallardan daxili siyasətdə təbliğat məqsədilə istifadə ediləcək. Çünki onlar düşünür ki, Ermənistanın real danışıqlardan uzaqlaşması ictimaiyyət tərəfindən normal qarşılanacaq. Hesab edirəm ki, onlar taktiki baxımdan da bu addımı ata bilər.

- Paşinyan RBK-ya müsahibəsində Qarabağda İŞİD-in yerləşə biləcəyini deyib. Həqiqətən belə təhdid varmı? Sizcə, Paşinyan niyə bunu gündəmə gətirir?

- Ermənilərin real danışıqlardan qaçdığı hamıya məlumdur. Onlar öz mövqeyini müxtəlif addımlarla gücləndirmək istəyirlər. Bu baxımdan hesab edirəm ki, İŞİD məsələsinin gündəmə gətirilməsi, ermənilərin din faktorundan yararlanmaq istəyindən irəli gəlir. Ümumiyyətlə, din faktorundan istifadə ermənilər üçün həmişə aktual olub... Onların Avropa ölkələri və digər yerlərdə apardığı təbliğat kampaniyasında din amili əsas rol oynayıb. Bununla özlərinin işğalçı siyasətinə bu və ya digər cəhətdən haqq qazandırmağa çalışıblar. İndi, bu amili daha da gücləndirməklə, özlərinə qarşı yönələn tənqidlərdən, təzyiqlərdən yaxa qurtarmaq istəyirlər. Belə ki, ermənilər təxribatçı bəyanatlarla Azərbaycanla İŞİD-i eyniləşdirərək, onları Ermənistan üçün eyni səviyyədə təhlükə hesab edirlər. Bu məsələdə məntiq bundan ibarətdir ki, İrəvan Azərbaycanın müsəlman ölkəsi olduğuna görə radikal islamçılar faktorunu qabartmaqla üzərimizə kölgə salmağa çalışır.

- 2020-ci ildə qondarma rejimdə "seçki" olacaq. Köçəryanın azadlığa buraxılmasından sonra tərəflər arasında münasibətlər daha da gərginləşib. Bu, Qarabağdakı proseslərə necə təsir edəcək? Separatçı rejimdə İrəvanın dəstəyi ilə hansısa çevriliş cəhdləri mümkündürmü?

- Gəlin, özümüzü aldatmayaq. Birmənalı olaraq, qondarma rejimdə olan qurumlar işğalçı siyasətin adminstrasiyasına tabedir. Onlar nə müstəqildirlər, nə də müstəqil şəkildə hansısa iş görə bilərlər. İşğal olunmuş ərazilərdən çıxmış iki nəfər (red.- Köçəryan, Sarkisyan) uzun illər Ermənistanı idarə edib. Qarabağ və İrəvan klanından söhbət açarkən başa düşməliyik ki, bu, coğrafi məkan mübarizəsi deyil. Qarabağ klanına daxil olanların hamısının sadəcə Qarabağdan çıxdığını demək olmaz. Onlar bir növ klan kimi formalaşıblar. İndi onların rəqibi olan Paşinyanın komandası özlərinə yeni bir klan formalaşdırmağa cəhd edir. Bu komandanın məqsədi siyasi və maliyyə imkanlarını öz ətrafında formalaşdırmaqdır. Hesab edirəm ki, 2020-ci il seçkilərini coğrafi-siyasi baxımdan dəyərləndirmək doğru deyil. Yəni bu proseslərə, iki siyasi gücün bir-biri ilə mübarizəsi kimi baxmalıyıq.

- “İrəvan – Stepanakert” qarşıdurması Ermənistanın yeni rəhbərliyinin Azərbaycanla güman oluna biləcək yaxınlaşmasının qarşısını almaq üçün bir vasitə ola bilərmi?

- Suala ətraflı cavab tələb olunur. Qarabağ klanının həm daxili, həm xarici siyasətdə mövqeyi fərqlidir. Əsasən, Qarabağ klanında təmsil olunan siyasətçilər ruspərəstdir və Rusiyadan ciddi şəkildə dəstək alırlar. Onlar rəsmi İrəvanın gələcəyinin, işğal edilmiş ərazilərin Ermənistanın təsiri və idarəsi altında qalmasının təminatçısı kimi məhz Rusiyanı görürlər. Rəqib olan İrəvan klanı Ermənistanın gələcəyini Qərblə əməkdaşlıqda görür və Rusiyadan uzaqlaşmağa çalışırlar. Bu baxımdan onlar arasında olan rəqabət təkcə hakimiyyəti ələ keçirmək istəyi kimi deyil, həm də xarici siyasətin formalaşmasında iki tərəfin bir-birinə qarşı mübarizəsi kimi qiymətləndirilməlidir.  

- Son günlər Dağlıq Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi ilə bağlı fikirlər intensivləşib. Bir tərəfdən Sasna Tser bununla bağlı aktiv təbliğat aparır, digər tərəfdən qondarma rejimdə "Miatsum" təşkilatı yaradılıb. Üstəlik, Böyük Kilikiya Evinin katalikosu I Aram da Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsini gündəmə gətirib. Necə düşünürsüz, İrəvan gizli olaraq, Qarabağı de-yure olaraq özünə birləşdirmə prosesinə start verib, yoxsa bu hansısa qüvvələrə təhdiddir?

- Əvvəla, Qarabağın həm de-fakto, həm də de-yure Ermənistana birləşdirilməsi prosesi artıq baş verib. Çünki Ermənistan konstitusiyasında Qarabağı Ermənistanın tərkib hissəsi kimi gördüklərini sübuta yetirəcək xüsusi ifadələr var. İkincisi, ermənilər SSRİ dövründə ali sovetdə qəbul etdikləri qərarla artıq Qarabağı Ermənistana birləşdiriblər. Bu qərar hələ də ləğv olunmayıb. Bu vaxta qədər Qarabağ Ermənistanın hər hansı bir vilayəti kimi idarə olunub. İndi isə, onlar burada 2 erməni dövlətinin varlğını göstərməyə cəhd edirlər. Azərbaycanın iki erməni ölkəsi ilə danışıqlar aparmasına çalışırlar. Beynəlxalq ictimaiyyət və vasitəçilər isə onların bu istəyini qəbul etmir.

Ancaq onlar bir daha işğal olunmuş ərazilərin hamısının Ermənistana aid olmasına dair qərar qəbul etsələr, bu, konfliktdə daha real mənzərənin yaranmasına gətirib çıxaracaq. Çünki Ermənistan etnik təmizləmə siyasəti ilə  Azərbaycanın 20 % torpağını işğal edib. Bu konfliktin gələcəkdə çözülməsi ya danışıqlar (red.- buna inanmıram), ya da hərbi yolla olacaq. Azərbaycan bütün imkanlardan istifadə edərək, torpaqlarını azad etməlidir.

- Ermənistanda yaranmış daxili siyasi gərginlik və separatçı rejimdə baş verə biləcək təhlükəli proseslər fonunda, Azərbaycan Qarabağda hərbi əməliyyatlara start verə bilərmi? Bunu həm də erməni vətəndaşlarının haqlarının  müdafiəsi adı altında başlada bilərmi?

- Son vaxtlar bu məsələ çox aktualdır. İndi isə bir növ sınaq dövrüdür. Beynəlxalq ictimaiyyət ümid edir ki, Ermənistanın yeni rəhbərliyini hansısa şəkildə real danışıqlara otuzdurmaq mümkün olacaq. Amma bu, mümkün deyil. Digər tərəfdən, Azərbaycan siyasi elitası və rəhbərliyi hər zaman bəyan edir ki, müharibə hələ bitməyib. Bizə qarşı Ermənistan tərəfindən başlanan müharibə danışıqlar yolu ilə həll edilməsə, Azərbaycan birmənalı olaraq, öz ərazi bütövlüyünü hərbi yolla bərpa edəcək. Bu məntiqdən irəli gələn yeganə senari, gec və ya tez, Azərbaycanın güc yolundan istifadə edərək, öz hüquqlarını və suverenliyini bərpa edəcəyidir.

Azərbaycan öz vətəndaşlarının hüquqlarını bərpa etməlidir. Çünki Ermənistanın işğalı nəticəsində müxtəlif millətlərə mənsub Azərbaycan vətəndaşlarının hüquqları pozulub.

Firuzə Vahid / REDAKTOR.AZ