ABŞ-nin sanksiyaları İrana necə təsir göstərəcək? - ŞƏRH

ABŞ İrana qarşı yeni sanksiyalar tətbiq edib. Məhdudiyyətlər İran, Çin və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində qeydiyyatdan keçən altı müəssisə və iki fiziki şəxsi əhatə edir.

Bəs sanksiyaların ABŞ-İran münasibətlərinin gedişatına necə təsiri ola bilər?

Mövzu ilə bağlı Redaktor.az-a danışan politoloq Əlimusa İbrahimov bildirdi ki, sanksiyalar İranın Çin və BƏƏ-dəki qurumlarını hədəfə alır:

"Yəni Vaşinqton artıq İranın müxtəlif xarici ölkələrdə fəaliyyət göstərən şirkətlərinin fəaliyyətlərini məhdudlaşdırmaq üçün düyməyə basıb. Sanksiyaların yeni paketinin tətbiq olunması nüvə sahəsində danışıqlar prosesinin irəli getmədiyini sübut edir. Trampın İranın ali dini rəhbəri ilə məktublaşmasından sonra vəziyyətin gərginləşəcəyi proqnozlaşdırılırdı. Bu sanksiyalar elə gərginləşmənin ilk əlamətləridir. Bundan sonra vəziyyət hansı istiqamətdə inkişaf edəcək və ya yeni sanksiyalardan sonra iki ölkə arasında münasibətlərin səviyyəsi necə dəyişəcək? Bu sanksiyaların əhatə dairəsi nisbətən məhdud olmasına baxmayaraq, heç şübhəsiz onlar ABŞ-İran münasibətlərində təsirsiz ötüşməyəcək. Diplomatik münasibətlər daha da gərginləşəcək. Yeni sanksiyaların tətbiqi, çox güman ki, İranda ABŞ-nin nəticəyə istiqamətlənən danışıqlarda iştirak etmək istəmədiyi barədə təsəvvürünü gücləndirəcək.
Əks halda əgər İran nüvə danışıqlarını bərpa etməyi və ya gərginliyi azaltmağı düşünürsə, bu sanksiyalar onu daha itaətkar mövqe tutmağa sövq edə bilər. Sanksiyalar yenilənmiş nüvə sazişi (JCPOA və ya alternativ saziş) üçün diplomatik pəncərəni daha da daraldır və gələcək danışıqları çətinləşdirir".

Politoloqun sözlərinə görə, İranın Çin, Rusiya və anti-Amerika düşərgəsində yer almış digər müttəfiqləri ilə əlaqələri güclənə bilər.

"Sanksiyaların Çin və BƏƏ şirkətlərini əhatə etməsi İranın alternativ ticarət yollarından istifadə etməklə ABŞ-nin məhdudiyyətlərindən fəal şəkildə yan keçdiyini göstərir. İran, çox güman ki, ABŞ-nin sanksiyalarının təsirini azaltmağa çalışaraq, Çin, Rusiya və digər qeyri-Qərb tərəfdaşları ilə iqtisadi və hərbi əməkdaşlığını dərinləşdirəcək. Bu, Rusiya ilə hərbi əməkdaşlıq, məsələn, pilotsuz təyyarələrin ixracı və Çin ilə enerji müqavilələri kimi tendensiyaları sürətləndirə bilər.

Regional gərginliyik arta bilər. İran bu sanksiyalara Suriya, Livan, İraq və Yəməndəki proksi qrupları dəstəkləmək kimi regionda fəaliyyətini gücləndirməklə cavab verə bilər. ABŞ və onun Yaxın Şərqdəki müttəfiqləri, xüsusən də İsrail və Körfəz ölkələri İranın dəstəklədiyi qrupların fəaliyyətini özlərinə qarşı çevrilmiş kimi qiymətləndirə bilərlər. Fars körfəzi və Qırmızı dənizdə nəqliyyatın təhlükəsizliyi də diqqət mərkəzinə çıxa bilər, İran beynəlxalq gəmiçilik marşrutlarına təzyiqi artıra bilər. İranın sanksiyalardan yayınma təcrübəsi var və bu yeni məhdudiyyətlərin qısa müddətdə ciddi iqtisadi ziyan vuracağı ehtimalı yoxdur. Bununla belə, onlar İranın maliyyə şəbəkələrinə ümumi təzyiqi artırır və Tehranın beynəlxalq əməliyyatlar aparmasını çətinləşdirir. Çin və BƏƏ-dəki şirkətlər və banklar ikinci dərəcəli sanksiyaların qarşısını almaq üçün İran firmaları ilə münasibətlərdə daha ehtiyatlı ola bilərlər.
Son sanksiyalar ABŞ-nin İrana qarşı uzunmüddətli iqtisadi və diplomatik təzyiq strategiyasında növbəti addımdır. Lakin onlar çətin ki, Tehranın danışıqlara qayıtmasında mühüm rol oynasınlar. Bu heç onun siyasətində dəyişiklik etməyə də yetməyəcək", - deyə Ə.İbrahimov vurğuladı.

Aytəkin TOFİQQIZI