Putinin amansız oyunu “taxıl sazişi”nin bərpasına mane olmayacaq

Rusiya Prezidenti Vladimir Putin taxıl sazişində iştirakdan imtina etməklə amansızcasına dünyaya xatırlatdı ki, o, təkcə Ukraynaya deyil, bir çox başqa ölkələrə də problem yaratmağa qadirdir. Lakin Rusiyanın ritorikası və bəzi digər ölkələrin reaksiyaları sövdələşmənin ləğvinin hər şeydən sonra qəti olmayacağını deməyə əsas verir.

Redaktor.az xəbər verir ki, CNN-in məqaləsinə görə, “taxıl müqaviləsi” “müharibə dövründə nadir diplomatik işıq şüası” idi.

Rusiyanın müqaviləni yeniləməkdən imtina etməsinin səbəbləri nə ola bilər?

CNN-in qeyd etdiyi kimi, Putin müqaviləni yeniləməkdən imtina etməklə, görünür, Rusiya iqtisadiyyatına qarşı sanksiyalar müqabilində Qərbə xərclər qoymağa çalışır.

"O, təklif edə bilər ki, ərzaq inflyasiyası böhranı NATO ölkələrində Ukraynanı xilas etmək üçün uzun və baha başa gələn siyasi dəstəyin bölünməsinə kömək edə bilər. Və inkişaf etməkdə olan ölkələrdə günahsız insanları narahat edən taxıl qıtlığı müharibəni bitirmək üçün beynəlxalq təzyiqi artıra bilər", - məqalədə deyilir.

Rusiya da sazişdən imtinasını faydalardan öz payını almaması ilə əsaslandırıb. Bununla belə, Kremlin sözçüsü Dmitri Peskov eyham vurub ki, Moskva məqsədlərinə çatdıqdan sonra Ukraynanın Qara dəniz limanlarından ixracın qaytarılmasına icazə verə bilər. Eyni zamanda, BMT-nin baş katibi Antonio Quterreş Putinə ünvanladığı məktubda, razılaşmaya uyğun olaraq, Rusiya taxıl ticarətinin yüksək ixrac həcmlərinə çatdığını və gübrə bazarlarının Rusiya istehsalının geri qaytarılması ilə tam canlanmaya yaxınlaşdığını müdafiə etdi.

“BMT rəhbərinin şərhləri Rusiyanın hazırda Qara dəniz taxıl müqaviləsini yeniləməkdən imtina etməsində əsas gördüyü fikrini gücləndirdi”, - CNN qeyd edir.

"Lakin müqavilənin ləğvindən sonra Rusiyanın ritorikası və Avrasiyanın digər ölkələrindəki əsas oyunçuların reaksiyası onu deməyə əsas verir ki, sazişin ləğvi Kremlin iddia etdiyi qədər qəti olmaya bilər. Şans var ki, Putin taxıl toqquşmasını öz vəziyyətini yaxşılaşdırmağın bir yolu kimi görəcək”, - məqalədə deyilir.

“Taxıl müqaviləsi” məsələsində Türkiyənin rolu

Nəşr qeyd edir ki, Rusiyanın belə bir qərarı həm də Putin və Ərdoğan arasında siyasi oyunda “son şahmat gedişini” təmsil edə bilər.

Qeyd olunur ki, Ərdoğan orijinal taxıl müqaviləsinə vasitəçilik etdiyi üçün NATO liderləri və inkişaf etməkdə olan ölkələrin etibarını və minnətdarlığını qazanıb. Amma son günlər o, Rusiyanı qəzəbləndirib. Xüsusilə, Türkiyə  Rusiyanın əsir götürdüyü bir qrup Ukrayna hərbçisini Ukraynaya qaytarıb. Ərdoğan həmçinin İsveçin NATO-ya daxil olmasına etirazını dayandıraraq Putinlə münasibətlərini təhlükə altına atıb.

"Beləliklə, tamamilə mümkündür ki, Rusiya lideri türk tərəfdaşına zərbə endirərək, əldə etdiyi nailiyyəti puç edə bilər", - CNN qeyd edir.

Nəşr eyni zamanda, Ərdoğanın bazar ertəsi Putini “dostum” adlandırmasına və Rusiya liderinin taxıl ixracını açmaq üçün “humanitar körpü” saxlamaq istəyə biləcəyini irəli sürməsinə diqqət çəkir.

Əgər hansısa yolla sövdələşməyə qayıda bilsəydi, Ərdoğan böyük güc Avrasiya siyasətinin mərkəzində yerini bir daha möhkəmlədə bilərdi.

Bundan əlavə, Rusiyanın Afrikada təsirini genişləndirmək cəhdləri də taxıl blokadasının zəifləməsinə səbəb ola bilər.
Taxıl sazişindən çıxmaqla Rusiya Federasiyası geniş şəkildə ərzaq qıtlığını təhrik edərək öz prioritetlərinə zərər verə bilər, xüsusən də Ukrayna taxılının çox hissəsi Ümumdünya Ərzaq Proqramında Afrikada aclıqla mübarizə aparmaq üçün istifadə olunur.

“Taxıl müqaviləsinin ləğvi ciddi qlobal çətinliklərə səbəb olsa da, onun ən pis nəticələri bir neçə həftədən sonra görünə bilər, ona görə də diplomatiyanın hərəkətə keçməsi üçün vaxt var”, - CNN yekunlaşdırır.

Rusiyanın taxıl sazişindən çıxması - başqa ölkələrin reaksiyası

İyulun 17-də Rusiya taxıl sazişindən çıxdığını elan etdi. Lakin Kremldə qeyd olunduğu kimi, Rusiyanın bütün tələblərinin yerinə yetirilməsi şərti ilə müqavilənin yenilənməsi mümkündür.

Türkiyə prezidenti Ərdoğan müqavilənin müddətinin uzadılması arzusunu ifadə edib və avqustda keçiriləcək görüşdə Putinlə məsələni müzakirə edəcəyini bildirib.

Çin də sazişi dəstəklədiyini bildirib və dünyanın ərzaq təhlükəsizliyini təmin etmək üçün diplomatik səylər göstərməyə hazır olduğunu bildirib.

Avropa İttifaqı da bu məsələdə Rusiyanı tənqid edib.

Turan İSMAYIL