Dünyanın diqqəti Soçidə - Ərdoğan Putini razı sala biləcəkmi?

Rusiya Prezidenti Vladimir Putin bu gün - sentyabrın 4-də Soçiyə gedəcək və burada türkiyəli həmkarı Rəcəb Tayyib Ərdoğanla danışıqlar aparacaq.

Redaktor.az TASS-a istinadla xəbər verir ki, bu barədə jurnalistlərə Kremlin mətbuat katibi Dmitri Peskov məlumat verib.

Rusiya liderinin daha əvvəl bildirdiyi kimi, onunla həmkarı arasında belə bir razılıq hələ Türkiyədə keçirilən prezident və parlament seçkilərindən əvvəl əldə edilib, lakin siyasi səbəblərdən görüşün gec tarixə təxirə salınması qərara alınıb.

Putin və Ərdoğanın daimi təmasda olmasına baxmayaraq, Soçidə keçiriləcək görüş Rusiyanın Qara Dəniz Təşəbbüsündən çıxmasından sonra iki lider arasında ilk üzbəüz təmas olacaq.

Ərdoğanın Soçi səfəri iki ölkə liderləri üçün son vaxtlar gərginləşən münasibətlərdəki problemli nöqtələri aradan qaldırmaq üçün bir fürsət olacaq. Türkiyəli analitiklər etiraf edib ki, Moskva Ankara ilə Vaşinqton arasındakı istiləşməni müsbət izləmir, Türkiyənin Azov komandirlərini Ukraynaya qaytarmaq qərarından və Kiyevə dəstək sözlərindən narazıdır. Türkiyə də öz növbəsində taxıl sazişinin iflasından, eləcə də Ukrayna münaqişəsində parlamentin səylərinin hələ də ən azı ara nəticəyə gətirib çıxara bilməməsindən çox üzülüb.

Peskovun sözlərinə görə, danışıqlar bazar ertəsi günün ortasına planlaşdırılıb. Kremlin mətbuat xidmətində qeyd edildiyi kimi, “qarşılıqlı faydalı ikitərəfli əməkdaşlığın gələcək inkişafı məsələlərinin, eləcə də aktual beynəlxalq məsələlərin müzakirəsi planlaşdırılır”.

Gözlənilir ki, Ərdoğan üçün Putinlə danışıqların əsas mövzuları ümumilikdə Rusiya-Ukrayna münaqişəsinin sülh yolu ilə həlli yolları və taxıl müqaviləsi olacaq. Türkiyə lideri vasitəçi kimi həm Moskva, həm də Kiyevlə danışaraq, çox güman ki, Rusiya prezidentinə həm Qərbdəki türk tərəfdaşlarının mövqelərini, həm də münaqişənin həlli ilə bağlı təkliflərini çatdıracaq. O, sülh yolu ilə həll yolu tapmaq üçün Türkiyədə yeni danışıqların aparılmasında maraqlıdır və iki qarşıdurma tərəfi arasında balans və müəyyən bərabər məsafə saxlamaq istəyir.

Taxıl sövdələşməsi ilə bağlı çətinliklər var. Türkiyə BMT ilə birlikdə bəzi yeni təkliflər hazırladığını bildirərək, Rusiya Federasiyasını sazişə qaytarmağın yollarını tapmağa çalışır. Ərdoğan onları Putinə təqdim edəcək və çox güman ki, müttəfiqlərin mesajlarını çatdıracaq. O, Rusiya Federasiyasının prezidentini sövdələşməni ilkin şərtlərlə bərpa etmək variantını nəzərdən keçirməyə inandırmağa çalışacaq. Bunun şansı azdır, çünki Rusiya prinsipial mövqe tutub, vədlər yox, dəqiq təminatlar tələb edir.

Rusiyanın Türkiyəyə emal üçün 1 milyon ton taxıl tədarükü ilə bağlı alternativ təklifi Ankaranın diqqətini çəkib. Lakin bu təşəbbüslə bağlı rəsmi qurumlardan hələ ki, ətraflı rəsmi qiymətləndirmələr alınmayıb. Peskovun sözlərinə görə, “bu müzakirənin konkret nəticəsi hələ yoxdur”, lakin müzakirələr müxtəlif səviyyələrdə davam etdiriləcək. Yerli mənbənin daha əvvəl TASS-a verdiyi məlumata görə, bu planın həyata keçirilməsi siyasi nüanslarla çətinləşə və Qərbdə narazılıq yarada bilər. Amma Ərdoğan Putindən bu cür tədarüklərin necə təşkil olunacağı və Türkiyənin bölgədəki tərəfdaşı olan Qətərin bu tədarüklərdə hansı rol oynayacağı ilə bağlı ətraflı məlumat alacaq.

Ukrayna treki ilə yanaşı, liderlər Suriya məsələsini də müzakirə edəcəklər. Ukrayna fonunda orada baş verənlərə diqqət bir qədər azalıb, amma iş davam edir. Rusiya Ankara ilə Dəməşq arasında münasibətlərin normallaşmasına töhfə verir. Suriyanın şimalında təhlükəsizliyin təmin edilməsi məsələsi mühüm olaraq qalır. Bu proses həm Moskvanın, həm də Ankaranın rəsmi açıqlamalarına əsaslanaraq, hər iki ölkədə narazılığa səbəb olan ABŞ-ın fəaliyyəti ilə mürəkkəbləşir.

İkitərəfli münasibətlər, ticarət və iqtisadiyyat kontekstində liderlərdən hər hansı yeni bəyanat gözləməyə dəyməz. Bu mərhələdə birgə layihələr kəskin problem olmadan həyata keçirilir. Çox güman ki, prezidentlərin görüşünün gündəliyində qaz qovşağı və “Türk axını”nın imkanları vasitəsilə Avropaya qaz nəqli üçün mümkün layihə məsələləri olacaq. Həll edilməmiş hüquqi problemlərin çoxluğu səbəbindən mərkəzlə bağlı vəziyyət hələ də çox yavaş inkişaf edir. Yeni qaz təchizatı marşrutu təkcə Ərdoğan və Putindən daha geniş konsensus tələb edəcək.

Turan İSMAYIL